Ο Μυθος του Οιδιποδα: Πεπρωμενο και Τραγωδια

     Ο μύθος του Οιδίποδα είναι ένας από τους πιο δραματικούς και φιλοσοφικούς της ελληνικής μυθολογίας, μια ιστορία που πραγματεύεται την αδυναμία του ανθρώπου να ξεφύγει από τη μοίρα του. Το πεπρωμένο, η άγνοια και η τραγική ειρωνεία συνθέτουν την αφήγηση που ενέπνευσε την περίφημη τραγωδία του Σοφοκλή, "Οιδίπους Τύραννος".

Η Προφητεία και η Καταδίκη
     Ο βασιλιάς της Θήβας, Λάιος, και η σύζυγός του, Ιοκάστη, επισκέφθηκαν το Μαντείο των Δελφών, ζητώντας απάντηση για το μέλλον τους. Το χρησμό που έλαβαν ήταν τρομακτικός: ο γιος τους θα σκότωνε τον πατέρα του και θα παντρευόταν τη μητέρα του.
     Για να αποτρέψει αυτό το φριχτό πεπρωμένο, ο Λάιος αποφάσισε να θανατώσει το βρέφος μόλις γεννήθηκε. Διέταξε έναν υπηρέτη να το εγκαταλείψει στο όρος Κιθαιρώνα, αφού πρώτα του διαπέρασε τους αστραγάλους με καρφιά, ώστε να μην μπορέσει ποτέ να περπατήσει (εξού και το όνομα Οιδίπους, που σημαίνει "πρησμένα πόδια").
     Όμως, ο υπηρέτης δεν είχε την καρδιά να σκοτώσει το παιδί. Αντί να το αφήσει να πεθάνει, το παρέδωσε σε έναν βοσκό, ο οποίος το μετέφερε στην Κόρινθο. Εκεί, το παιδί δόθηκε στον άτεκνο βασιλιά Πολύβιο και τη σύζυγό του, Μερόπη, οι οποίοι το ανέθρεψαν ως δικό τους γιο, χωρίς να του αποκαλύψουν την πραγματική του καταγωγή.

Ο Οιδίποδας και η Αναζήτηση της Αλήθειας
     Όταν ο Οιδίποδας ενηλικιώθηκε, κάποιος του υπαινίχθηκε ότι δεν ήταν γνήσιος γιος του Πολύβιου. Αναστατωμένος, επισκέφθηκε το Μαντείο των Δελφών για να μάθει την αλήθεια. Αντί να λάβει απάντηση για την καταγωγή του, η Πυθία του αποκάλυψε το ίδιο φρικτό χρησμό που είχε δοθεί στον Λάιο:
"Θα σκοτώσεις τον πατέρα σου και θα παντρευτείς τη μητέρα σου."
     Πανικόβλητος, ο Οιδίποδας αποφάσισε να εγκαταλείψει την Κόρινθο, νομίζοντας πως οι θετοί του γονείς ήταν οι πραγματικοί του γονείς, και να μην επιστρέψει ποτέ, ώστε να αποφύγει τη μοίρα του.

Ο Φόνος του Λάιου
     Καθ’ οδόν προς τη Θήβα, ο Οιδίποδας συναντήθηκε σε ένα στενό πέρασμα με μια αυλή ταξιδιωτών. Ένας ηλικιωμένος άντρας και οι συνοδοί του απαίτησαν να παραμερίσει από τον δρόμο. Η αλαζονεία και των δύο πλευρών οδήγησε σε διαμάχη. Ο Οιδίποδας, με τη δύναμη και την οργή του νεαρού άνδρα, σκότωσε τον γέροντα και τους συνοδούς του, αφήνοντας μόνο έναν ζωντανό.
     Αυτός ο άντρας δεν ήταν άλλος από τον Λάιο, τον πραγματικό του πατέρα. Χωρίς να το γνωρίζει, ο Οιδίποδας είχε ήδη εκπληρώσει το πρώτο μέρος της προφητείας.

Η Σφίγγα και η Σωτηρία της Θήβας
     Όταν ο Οιδίποδας έφτασε στη Θήβα, η πόλη βρισκόταν σε απόγνωση. Ένα φρικτό τέρας, η Σφίγγα, τρομοκρατούσε τους κατοίκους, σταματώντας τους ταξιδιώτες και τους θέτοντας ένα αίνιγμα:
"Ποιο είναι το πλάσμα που το πρωί περπατά με τέσσερα πόδια, το μεσημέρι με δύο και το βράδυ με τρία;" Όποιος δεν μπορούσε να απαντήσει σωστά, σκοτωνόταν αμέσως.
     Ο Οιδίποδας, χρησιμοποιώντας την εξυπνάδα του, απάντησε σωστά: "Ο άνθρωπος. Ως βρέφος μπουσουλά στα τέσσερα, ως ενήλικας περπατά στα δύο και ως γέρος στηρίζεται σε μπαστούνι."
     Η Σφίγγα, ντροπιασμένη και ηττημένη, αυτοκτόνησε πέφτοντας από έναν βράχο. Οι Θηβαίοι, αναγνωρίζοντας τον Οιδίποδα ως σωτήρα τους, τον ανακήρυξαν βασιλιά και του πρόσφεραν ως σύζυγο τη χήρα του Λάιου, Ιοκάστη. Έτσι, χωρίς να το γνωρίζει, ο Οιδίποδας παντρεύτηκε τη μητέρα του, ολοκληρώνοντας την προφητεία.

Η Αποκάλυψη και η Τραγωδία
     Χρόνια αργότερα, μια τρομερή πανώλη έπληξε τη Θήβα. Ο Οιδίποδας, θέλοντας να σώσει την πόλη του, ζήτησε από το Μαντείο να αποκαλύψει την αιτία. Ο χρησμός είπε ότι η καταστροφή οφειλόταν στο γεγονός ότι ο δολοφόνος του Λάιου παρέμενε ατιμώρητος.
    Αναζητώντας την αλήθεια, ο Οιδίποδας ανακάλυψε σταδιακά τη φρικτή πραγματικότητα:

• Ο υπηρέτης που είχε επιβιώσει από τη συμπλοκή επιβεβαίωσε ότι ο Οιδίποδας είχε σκοτώσει τον Λάιο.
• Ένας αγγελιαφόρος από την Κόρινθο αποκάλυψε ότι ο Οιδίποδας ήταν υιοθετημένος.
• Ο ίδιος ο γέρος βοσκός που είχε σώσει το βρέφος αποκάλυψε ότι ο Οιδίποδας ήταν ο γιος του Λάιου και της Ιοκάστης.

     Η αποκάλυψη συγκλόνισε τους πάντες. Η Ιοκάστη αυτοκτόνησε, κρεμασμένη στα ανάκτορα της Θήβας, ενώ ο Οιδίποδας, σε μια πράξη απόλυτης αυτοτιμωρίας, έβγαλε τα μάτια του, μη μπορώντας να αντέξει την αλήθεια.

Η Τελευταία Περιπλάνηση του Οιδίποδα
     Τυφλός και ταπεινωμένος, ο Οιδίποδας εγκατέλειψε τη Θήβα, περιπλανώμενος στον κόσμο μέχρι να φτάσει στον Κολωνό, όπου βρήκε καταφύγιο. Εκεί, σύμφωνα με την παράδοση, τον υποδέχθηκε ο Θησέας και ο ίδιος εξαφανίστηκε μυστηριωδώς, περνώντας σε μια θεϊκή διάσταση.

Συμβολισμός του Μύθου
     Ο μύθος του Οιδίποδα είναι μια τραγική ιστορία που:

• Αποτυπώνει τη δύναμη του πεπρωμένου: Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από τη μοίρα του, όσο και αν προσπαθεί.
• Αναδεικνύει την ειρωνεία της ανθρώπινης γνώσης: Ο Οιδίποδας έψαχνε την αλήθεια, αλλά αυτή έφερε τη δυστυχία του.
• Αποτελεί την απόλυτη τραγωδία: Ο ήρωας προσπαθεί να αποφύγει την καταστροφή του, αλλά οι πράξεις του οδηγούν ακριβώς σε αυτήν.

     Ο μύθος του Οιδίποδα συνεχίζει να επηρεάζει τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία και την ψυχολογία, με τη "συμπλεγματική" σχέση του με τους γονείς του να έχει εμπνεύσει την ψυχαναλυτική θεωρία του "Οιδιπόδειου συμπλέγματος" του Σίγκμουντ Φρόυντ.